İnisiyatifin geçmişi 1996 yılına kadar dayanır. Zira, onu oluşturan bireylerin Maraş-Mağusa Limanı-Suriçi denklemi ile bilimsel ve metotlu çalışmalar yoluyla uğraşmaları o tarihten itibaren başlar.
In 1996-97, Famagusta Municipality hosted Workshops where the Famagusta’s Town Planning was put on debate and the findings from the Working Committee on “Sealed Off Section of Varosha” were incorporated with the findings of other Committees in a Final Report.
1998’de ise ev sahipliğini bu kez DAÜ Mimarlık Fakültesi üstlenmiş ve bu yöndeki çalışmalar Mağusa Sempozyumu adı altında her yıl tekrarlanarak 2007 yılına kadar derinleştirilerek sürdürülmüştür.
Bu yıllara ait çalışmalardaki ortak çarpıcı payda; kapalı Maraş bölgesinin Mağusa ile ilgili bir Master Plan oluşturmada, altyapı hizmetlerinin sunumunda, modern bir ulaşım ağı planlayıp uygulamada ve halk sağlığı politikalarının başarıya ulaşmasında temel sorun ve tehdit teşkil ettiği şeklindedir. Maraş’ın geleceğinin belirsizliğini koruması ve bu anlamda tutsaklığının devamı da Mağusa bölgesindeki birikimli geri kalmışlığın ana sebebi olarak ortaya çıkmıştır.
Yine 2007 yılında İnsiyatif’in bazı üyeleri Güney’deki Mağusa Mülteci Hareketi ile diyalog ve iş birliği içerisinde ve UNDP’nin de katkılarıyla “Revival of Famagusta” yani “Mağusa’nın Yeniden Canlandırılması” isimli iki toplumlu projeyi hayata geçirmiştir. Proje yaklaşık bir buçuk yıl sürmüş, bu sürede pek çok çalıştay ve değerlendirme toplantıları yapılmış ve elde edilen tüm veriler kitap haline getirilerek kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Bölünmüş kentimizin yeniden birleştirilmesi halinde neler yapılabileceği ile ilgili ortak bir vizyon belirlemeyi amaçlayan proje mevcut sorunları tespit etmekle işe başlamış, sonrasında bu sorunlara alternatif çözüm yolları üretmiş ve ideal diye nitelenebilecek yeni bir kent modeli oluşturmaya çalışarak bunun tüm Kıbrıs’ı yeniden birleştirebilmedeki rolünü sorgulamış ve en nihayette de ortak bir hareket planı önererek projeyi sonuçlandırmıştır.
Temmuz 2007’de aynı grup, iki toplumdan ilerici sivil toplum örgütlerinin de yer aldığı bir etkinlikte “Maraş’ı da Kapsayacak Mağusa’nın Yeniden Birleştirilmesi Önerisi” isimli bir bildiriyi Palm Beach Hotel sahilindeki dikenli teller önünde okuyarak medya kanalıyla tüm dünyaya duyurmuştur. Etkinliğe Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları Ağı (EMHRN) üyesi olan, değişik ülkelerden 60’a yakın genç insan hakları aktivisti de katılarak, bildiriye destek beyan etmiştir.
Toplumlararası görüşmelerde Kıbrıs Sorununa bütünlüklü çözüm bulma çabalarının sonuçlanamayan bir sürece dönüşmesi Mağusa İnsiyatifi’ni inisiyatif kimliğini de kullanarak bölgede sivilleşme ile özgürlük mücadelesi yürütmeye sevk etmiştir. Bundan hareketle, İnsiyatifi oluşturan bireyler bu kez daha geniş halk desteğini de arkalarına alarak Ekim 2010’da kamuoyunda “Maraş-Mağusa Açılım Paketi Deklarasyonu” diye bilinen fikirler manzumesini yayınlamışlardır. Deklarasyonda yazılanlar, özelde Mağusa bölgesinde yaşayan insanlar arasında, genelde ise tüm ülke çapında büyük yankı uyandırmış, Mağusa’da “sokaktaki insan” diye tanımlayabileceğimiz insanların duygu ve düşüncelerine tercüman olmuş ve bizzat onlar tarafından sahiplenilerek topluma mal olmuştur. 2011 yılında ‘Çözüm için ilk Adım: Mağusa-Maraş’ isimli deklarasyonun devamı niteliğindeki belge imzaya açılmış ve büyük destek toplamıştır. Bu girişim, siyasetçilerin süregelen klasik söylemlere dayalı ezberini bozarak, alternatif bir siyasi bakış ve yeni bir dinamik yaratmıştır.
Mağusa İnisiyatifi kentin gelişimi, korunması ve kalkınmasına yönelik faaliyetlerini bağlantılı iki eksen üzerinde geliştirmeye devam etmektedir. Bunlardan ilki toplumlar arası yakınlaşma ve kentin bütüncül gelişimini kurgulayarak toplumsal barışa ulaşma yönündeki faaliyetler; ikincisi ise kentin yerel problemlerini gündeme getirerek kamuoyu desteği yaratma ve çözüm arayışlarına katkıda bulunmaktır.
İnisiyatif aktivistleri toplunlar arası yakınlaşma ve güven oluşumuna yönelik insanların günlük hayatını etkileyecek ve iki toplumun işbirliğini sağlayacak çeşitli etkinlikleri güneydeki paydaşları ile birlikte düzenlemişlerdir. Bunlar arasında 2014 yılında Mağusa Suriçinde düzenlenen ‘Good Friday’ etkinliği, 2015 yılında Palm Beach sahilinde düzenlenen ‘Kumdaki Portakallar’ etkinliği, Kataklismos (Deniz Panayırı) etkinliği öne çıkar. İnisiyatif 2015 yılından itibaren liderlere ve siyasi yönetime Derinya kapısının açılımı ile ilgili çağrıda bulunmuş, Derinya kapısının iki tarafında iki toplumlu eylemler ve açıklamalar ile konuyu yerel ve uluslararası alanda gündemde tutmuştur. Mayıs 2015 Derinya kapısı eylemi hem Yeşil Hattın iki tarafındaki Mağusalı halkın yüksek katılımı hem de iki toplumun belediye başkanlarının katılımı ile düzenlenmiş ve büyük ses getirmiştir. Mağusa İnisiyatifi, Mağusa’yı bütüncül düşünmemizi sağlayan ve aynı zamanda da yerel ekonominin gelişmesine ve kentteki günlük hayata birebir etkisi olan Derinya kapısının açılmasında büyük rol oynamıştır.
İnisiyatif bunların yanında bünyesindeki çok yönlü aktivistlerin katkısı ile kentin sürdürülebilir ve adil gelişimi için çalışmaktadır. Bu yönde, Mağusa İmar Planı sürecinde hem aktivistlerimiz süreçlere katkıda bulunmuş hem de tartışmalı konular gündemde tutularak halk desteği sağlanmıştır. Mağusa’ya turizm, liman ve eğitim alanında yeni yollar açmak yanında kentin çok katmanlı ve görkemli geçmişi ile bağ kurarak gelişmesine katkı koymak bu çalışmaların amaçları arasındadır. İnsiyatif uzun süredir Mağusa Suriçi’nin UNESCO Kültürel Miras listesine girmesi için faaliyetlerde bulunmaktadır. Tarihi Mağusa Suriçi’nin tüm kültürel miras eserleri ile birlikte korunması ve restorasyonu ile ilgili konularda da Mağusa İnsiyatifi aktivistleri uzmanlar ve teknik komiteler ile iş birliği içerisinde aktif rol almaktadırlar.
Çevre ve kent dokusunun tahribatından sonra kaybedilen değerin yerine getirilmeye çalışılmasının anlamsız olduğunun bilinciyle İnsiyatif birçok çevre olayı karşısında net tavrını ortaya koyan basın açıklamaları ve eylemler yapmış Mağusa Kenti Çevre Platformuna dahil olmuştur.