15.05.2019
Gazimağusa Suriçi Çalıştay Raporu
Gazimağusa Belediyesi tarafından, Suriçi’nin yeniden canlandırılmasına dair paydaşların etkin katılımı ile bir yol haritası ve eylem planı ortaya koymak amacıyla, 13 – 14 Mayıs tarihlerinde, Suriçi Buğday Cami’inde bir çalıştay düzenlenmiştir.
Avrupa Komisyonu’nun desteklediği ‘Büyüme ve Sürdürülebilir Kalkınma Programı’ kapsamında ülkemizde çalışmalarda bulunan Dünya Bankası uzmanları, Çalıştay’da yer alıp, moderatörlük görevini üstlenmenin yanı sıra, konuların değerlendirilmesine, uluslararası deneyimler ve iyi uygulama örnekleri ışığında yaptıkları sunumlarla katkı sağlamışlardır.
Çalıştayın birinci gününde; Mağusa Suriçinin karşı karşıya olduğu zorluklar tartışılmış, özellikle Çevre ve Altyapı, Şehir Ekonomisi, Kültür Mirası ve Planlama, Yönetişim, Ulaşım, Yapılandırılmış Çevre olarak sınıflandırılan konularında:
- Kanalizasyon sisteminin olmaması, Yeterli Çöp alanlarının/çöp toplama ve ayrıştırma noktalarının olmaması, Sokak Aydınlatmasının Sadece belli alanlarda olması, Yeşil alan eksikliği, Çevre ve altyapıda standart yasa ve ceza eksikliği, Acil sağlık müdahale birimi eksiklği,
- Müze türlerinin olmaması/yetersizliği ortaya konulmuş ve özellikle Arkeolojik buluntuların depolarda duruyor olması vurgulanmıştır. Ayrıca Limanın turizm potansiyeli olarak kullanılamıyor olması ve yerel/kültürel üretimlerin giderek yok oluşu da şehir ekonomisindeki zorluklar olarak ortaya konmuştur.
- Kültürel Miras ve Planlama alanında ise, Mali kaynak sıkıntısının olması, restorasyonlarda kullanılacak ‘taş’ için taş ocağı sorunları, Acil afet durumlarına yönelik önlem eksikliği, Suriçindeki yapıların kötü kullanımı ve uygunsuz eklerin yapılması ve denetlenmemesi, bazı yapıların Restorasyonu tamamlansa bile devamındaki fonksiyon eksikliği/kullanılmaması,
- Yönetişim de ise; siyasi erkten bağımsız bir komite eksikliği ve yerel yönetimlerde koordinasyonları üstlenecek bir birimin eksik oluşu ve bütüncül bir planlama olmaması zorluklar olarak vurgulanmıştır.
- Ulaşım olarak, otobüs indirme-bindirme noktalarının eksikliği, bisiklet yollarının yeterince tanımlı olmaması, açılan sınır kapılarından suriçine ulaşımın olmamasına değinilmiştir.
- Yapılandırılmış çevre başlığı altında ise; kentsel tasarım ve özgün doku içerisinde, yeni yapılacak- mimariyi yönlendirecek- kentsel tasarım rehberlerinin olmaması, konutların yenilenmesi aşamasında veya bilinçsiz yapılan eklerde dil birliği eksikliği oluşu, kaldırım işgalleri, kamusal tuvalet alanlarının yetersizliği konularına değinilmiştir.
“Sürdürülebilir altyapısıyla, duyarlı bir turizm modelini benimsemiş (kültürel turizm, kültürel-miras turizmi, inanç turizmi, liman turizmi, özel ilgi turizmi..vb), yerel-kültürel üretimin olduğu ve sergilendiği, tematik müzelerin oluşturulduğu, kentsel doku ve mimari dil bütünlüğünün sağlandığı, tarihi mirasın korunduğu,çağdaş standartlarda bir tarihi merkez” gibi “Suriçi Vizyonu” oluşturulmaya çalışılmıştır.
Sonraki aşamada ise Mağusa Suriçi’nin yönetim süreçlerinde farklı aktörlerin yer aldığı, yerel yönetime bağlı veya yerel yönetimden ayrı bir koordinasyon mekanizmasının oluşum modelleri tartışılmıştır. Modellere bağlı Yapı, yetki ve sorumluluklar ile bütçe ve kapasite öngörülmüştür. Burada da öne çıkan yerel yönetimden bağımsız, daha şefaf dolayısyla sivil toplum örgütlerininveya temsilcilerinin, ilgili kişi ve kurumların temsilcilerinin de içinde yer alabileceği bir komisyon tarafından yönetimi olmuştur.
Çalıştayın II.gününde ise Uygulama ve Yürütme startejileri geliştirilmiş, uzun ve kısa vadede faliyet takvimi oluşturulmaya çalışılmış, devamında özellikle Bandabulya/Belediye Çarşısının fonksiyon önerileri geliştirilmiştir.
Bu bölümde;
- Güneyden (Sınır kapılarından) Suriçi’ne gelen kişi sayısını artırmak için ring seferleri, Limandan turist ulaşımını sağlamak, Mağusa Suriçi dışındaki otellerden Suriçine turist akışını-ulaşımını sağlamak; bisklet yolu-bisiklet kiralamak, akülü-kiralık araçlar, yerel halk ve ziyaretciler için yaya akslarının tanımlanması, kaldırım ve araç park yerleinin tüm suriçinde düzenlenmesi, otobüs indirme-bindirme noktalarının belirlenmesi…Ulaşımla ilgili ana hedeflerden bazıları olarak sunulmuştur.
- Yerel Ekonomik Gelişme ve Yaşanabilirlik için ise; yaşam kalitesini ve ekonomik gelişme düzeyini arttırılması hedeflenerek, Özel mülk sahipleri için restorasyonlara yönelik maliyet için mali teşvik ve teknik destek verilmesi; yapılması öngörülen müzelerden giriş ücreti alınması; hem geçmiş hem de gündelik yaşamı anlatan bir kent müzesi, tarih ve arkeoloji müzesi, çağdaş sanat müzesi gibi en az 3 ayrı müzenin hayata kazandırılması; bu müze gelirlerinin belli bir oranda kentte katkı yapması; sembolik bir şehir konaklama/gece başaı vergisi alınması; Belediye’nin gelirlerinden belli bir oranda Suriçine katkı yapması; geleneksel ürünlerin belli standartlarda, standtlarla belli günlerde, üreticiden turiste satışa sunulması gösterge olarak sunulanlardan bazılarıdır.
- Proje yönetimi ve kurumsal gelişme için, Miras alanlarında kurumsal etkinlik ve kültür mirası kamu yönetiminin geliştirilmesi amacı çerçevesinde; Suriçi yönetim planı ile ilgili yerelyönetimlerden bağımsız kurulmuş olan, tüm paydaşların temsiliyetinin olduğu bir yönetsel birim kurulması, yine gösterge olarak çıkarım olmuştur.
- Kentsel çevre de, Tasarım, kamual alanlar, altyapı ve hizmetler iyileştirilmek suretiyle kentsel çevre kalitesinin artırılması hedefinde; yeşil alanların, iklim ve yerel bitki örtüsüne uygun biçimde artırılması ve düzenlenmesi; çöp alanlarının, ayrıştırma yapılarak uygun atılması; kamusal ve ücretli tuvalet alanları; limanın rehabilitasyonu, tasarlanmış aydınlatma-tüm sokaklar-tarihi alanlar; çatılardaki ve cephelerdeki görsel kirliliği önlemek ve dil bütünlüğünü sağlamak; genel temizliğin daha sık yapılması; kent mobilyalarının tasarlanması; Wifi sağlanması; sağlık birimi olması
- Tarihi yapıların korunması ve rehabilitasyonu, tarihi alan ve yapıların korunması ve doğru fonksiyonlarla canlandırılması hedeflenmiş; daha fazla tarihi esere restorasyon yapılması ve acil müdahale önlemleri alınması; yaşayan tarihi mekanlar elde etmek için doğru fonksiyonla canlandırmak; tarihinin tek örneği olan (ender) yapıların daha hassasiyetle yeniden işlevlendirilmesi; devlet kurumlarının elinde bulunan ve özellikle kiralanan yapıların turizme destek vermiyorsa veya yapıya zarar veriyorsa geri alınması; yeniden kullanımlarda politik baskıdan uzak bir denetim sistemi kurulması (kent komitesi); Suriçindeki müzelerden ve diğer işletmelerden gelecek gelirlerin belli oranda onarım çalışmlaraına aktarılması; yeniden kullanımlarda veya yeni binalarda görsel kirliliği engellemek için tabela/kepenk gibi dilbirliğine yönelik tasarım rehberlerinin oluşturulması ve yanlış uygulamaların temizlenmesi; belli bir aşamaya gelmiş kent müzesi çalışmalarının gerçekleşmesi; soyut kültür mirasının yaşatılmasına yönelik aktivitelerin de müzelere entegre edilmesi gibi göstergeler saptanmıştır.
Bandabulya binası için oluşturulan çalışma kısmında ise genelde müze olarak kullanılmasının çok da uygun olmadığı, başka fonksiyonlarla hayata kazandırılabileceği tartışılmış; el becerileri ve meslek eğitimine yönelik (lefkara vb, macun, kahve…)hem atölyelerin (yetişkin ve özellikle çocukların da katılabileceği butik üretim) hem önceden hazırlanmı ürünlerin satışın olduğu (mağusa’ya/kıbrıs’a özgü el sanatları ve yiyecek/içecek) hem de önceden hazırlanmış yeme/içme noktasının (sabah kahvaltısı + ara öğün meyve..+akşam cafe-bar) olduğu bir yer olabileceği önerilmiştir.
Bu doğrultuda, Bandabulyanın yönetişimi için derneklerden ve bireylerden temsilcilerle bir kooperatifin kurulması ve ayrıca eğitim bakanlığı ve ilgili STÖ’ler ile işbirliği yapılarak atölye desteği sağlanması; Turizm bakanlığı ve ilgili STÖ’ler, KITSAB+KITREB+Oteller birliği istişaresi ile de turist akışının sağlanması önerilmiştir.
…..
Ahenk Yılgın Damgacı
